ثابت بن حزمثابت بن حَزْم، محدّث مالکی مذهب در قرن سوم و چهارم است. ۱ - کنیه و نامکنیه او ابوالقاسم و به عَوْفی، سَرَقُسْطی و اَنْدُلُسی نیز معروف بوده است. [۱]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۲]
محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۳]
ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۲.
زُبیدی (متوفی ۳۷۹) [۴]
محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).
او را ثابت بن عبدالعزیز ذکر کرده است. ۲ - تولد و درگذشتثابت اهل سَرَقُسْطه ( ساراگوسا / ثاراگوثا) بود. در ۲۱۷ به دنیا آمد و در ۳۱۳ یا ۳۱۴ در همان‌جا درگذشت. [۵]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴ـ ۱۸۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۶]
محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
ثابت بن حزم در اندلس و مصر و مکه به کسب دانش پرداخت. ۳ - اساتیدبرخی استادان وی عبارت بودند از: ابراهیم بن نَصْر سَرَقُسْطی، عبداللّه بن علی بن جارود و احمدبن عمرو بَزّار. [۷]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
ابن فَرحون [۸]
ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
او را در طبقه چهارم از طبقات علمای مالکی مذهب معرفی کرده است. ۴ - اشتغالثابت، علاوه بر حدیث ، با فقه و نحو و لغت و شعر آشنایی کامل داشت و منصب قضای سرقسطه را نیز عهده دار بود. [۹]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۱۸۴، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۰]
محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، ج۱، ص۲۸۶، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
۵ - آثارپسر ثابت، ابومحمد قاسم (متوفی ۳۰۲) نیز اهل علم بود و کتاب الدلائل را در شرح الفاظ حدیث نوشت که با مرگش ناتمام ماند و ثابت آن را تکمیل کرد. [۱۱]
محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴).
این کتاب در واقع تکمله‌ای است بر دو کتاب: یکی غریب الحدیثِ ابوعُبَید قاسم بن سَلاّم (متوفی ۲۲۴) و دیگری کتاب ابن قتیبه دینوری (متوفی ۲۷۶) در اصلاح کتاب غریب الحدیث. [۱۲]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۳]
ذهبی، ج۱۴، ص۵۶۳.
دانشمندان کتاب الدلائل را ستوده‌اند. [۱۴]
ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص۶۰۵، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹.
[۱۵]
ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، ج۱، ص۱۶۸، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
چندین نسخه خطی از آن برجای مانده است. [۱۶]
اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱، ص۸۸ ـ۹۰، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
[۱۷]
نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، ج۱، ص۴۱۰، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
۶ - فهرست منابع(۱) ابن فرحون، الدیباج المُذَهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶. (۲) ابن فرضی، تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹. (۳) اسماء حمصی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، علوم اللغة العربیة: اللغة، البلاغة، العروض، الصرف، دمشق ۱۳۹۳/۱۹۷۳. (۴) محمدبن فتوح حمیدی، جذوة المقتبس فی تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹. (۵) نجم عبدالرحمان خلف، استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزگین فی علم الحدیث، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰. (۶) ذهبی. (۷) محمدبن حسن زُبیْدی، طبقات النحوییّن و اللغوییّن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۴)؛ ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثابت بن حزم»، شماره۴۲۰۷. رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سال 312 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | محدثان اهل‌سنت قرن 4 (قمری)
|